Psychoterapia dla par po zdradzie – jak odbudować relację?

Zdrada nie musi oznaczać końca relacji. Może stać się punktem wyjścia do rozwoju związku. Czym jest psychoterapia par po zdradzie?

Czym jest zdrada i dlaczego zdradzamy?

Romans, przygodny seks, ale także szczególne emocjonalne zaangażowanie w konkurencyjną relację, skrywany flirt, korzystanie z pornografii, nocne sms-y z przyjacielem z pracy, nigdy nie ujawnione pragnienia, do których nie dopuszczamy partnera, a w które angażujemy się kosztem relacji… - to tylko niektóre oblicza zdrady.

Słynna psychoterapeutka i autorka bestsellera “Kocha, lubi zdradza”, Esther Perel, twierdzi, że choć nie ma jednej prostej definicji zdrady, na niewierność składa się jeden lub więcej z trzech elementów: tajność, seksualna alchemia i zaangażowanie emocjonalne.

Tajność zdrady może z początku wiązać się z ekscytacją i karmić poczucie autonomii osoby zdradzającej. U podłoża tych przeżyć jest jednak złamanie zaufania, którym ktoś ją obdarza.
Określenie “seksualna alchemia” wskazuje na to, że zdrada nie musi wiązać się z zachowaniami seksualnymi, ale pociąga za sobą erotyczne przeżycia, choćby tylko w wyobraźni.
Zaangażowanie emocjonalne jest związane z przekierowaniem szczególnych uczuć - miłości, fascynacji, czułej troski… - poza parę.

W świetle teorii przywiązania, zgodnie z którą jakość więzi w parze jest związana z dostępnością emocjonalną osób, tworzących związek oraz zdolnością odpowiadania wzajemnie na swoje potrzeby (o czym więcej piszemy w artykule Po co rozmawiać o emocjach?), sednem zdrady jest właśnie raniące opuszczenie i złamanie zaufania: brak odpowiedzi na podstawowe potrzeby przywiązaniowe. Osoba, która zdradza, mniej lub bardziej świadomie przestaje postrzegać partnera jako “bezpieczną bazę”. Zdrada jest zwykle kulminacją narastającego napięcia i emocjonalnego oddalania się od siebie partnerów. Poprzedza ją wkradające się w związek poczucie osamotnienia, napięcie, którym trudno wspólnie się zająć, odcięcie od ważnych potrzeb i emocji (które może się objawiać np. nudą, poczuciem, że związek przestał być ekscytujący, także erotycznie). Czasem wiąże się z odtwarzaniem urazowych doświadczeń, znanych z własnej rodziny pochodzenia.

Jakie są psychologiczne skutki zdrady w związku?

Kryzys zdrady może okazać się punktem wyjścia do rozwoju relacji: impulsem do wspólnego zatrzymania się nad tymi ignorowanymi potrzebami i przebudowy fundamentów związku, tak, by uczynić go głębszym i mocniejszym. Mimo to Esther Perel, pytana, czy zaleca zdradę jako sposób radzenia sobie z problemami w relacji, odpowiada: “są ludzie, którzy doświadczają pozytywnych, odmieniających życie stanów w przebiegu śmiertelnej choroby. A jednak wdanie się w romans polecałabym nie bardziej niż zachorowanie na raka.”

Porównanie zdrady do zagrażającej życiu choroby dobrze obrazuje, jak dewastującym może być ona doświadczeniem. Psychoterapeuci EFT (ang. Emotionally Focused Therapy - Terapii Skoncentrowanej na Emocjach) wskazują, że zdrada boli tak bardzo, ponieważ stanowi uraz więzi, czyli innymi słowy traumę relacyjną. To znaczy, że niszczy ona poczucie zaufania i bezpieczeństwa w relacji, która miała być tego bezpieczeństwa źródłem i gwarantem. Rodzi pytania: “Czy wszystko, co razem zbudowaliśmy jest kłamstwem? Kim jestem dla ciebie? A ty dla mnie?” Podważa poczucie przewidywalności i oparcia w drugiej osobie, narusza też poczucie własnej wartości, a nawet poczucie tożsamości osób w związku.

Zdrada - zarówno ta ujawniona jak i ta ukrywana - ma poważne konsekwencje emocjonalne dla związku, dla osoby zdradzonej jak i - co często trudniej jest zauważyć - dla osoby, która zdradziła. Ujawnienie zdrady jest wstrząsem dla relacji. Może pociągać za sobą reakcje pourazowe: nadmierną czujność, poczucie odrętwienia, chaos emocjonalny. W relacji zaczynają dominować emocje zranienia: gniew, wstyd, strach i smutek.

Co może przeżywać osoba zdradzona?

Odkrycie zdrady wiąże się z utratą poczucia stabilności obrazu siebie, partnera i związku. To pociąga za sobą reakcję, przypominającą żałobę z jej różnymi etapami, do których należą: szok, gniew, potrzeba zaprzeczania faktom, głęboki żal i smutek. W osobie zdradzonej mogą pojawić się różne sprzeczne emocje:

Rozchwianie poczucia tożsamości - “Czy to, co wspólnie z tobą budowałam/ budowałem było iluzją? „Coś we mnie było niewystarczająco dobre?”
Upokorzenie i wstyd - “Jak mogłam/ mogłem nic nie zauważyć?”; “Czy inni ludzie o tym wiedzieli?”
Ulga - “Coś przeczuwałam/przeczuwałem, teraz przynajmniej nie mam wątpliwości”
Lęk, w tym skrajne przerażenie, charakterystyczne dla reakcji traumatycznej
Presja i poczucie, że należy szybko podjąć decyzję, co dalej.

Co może przeżywać osoba, która zdradziła?

Często u podłoża zdrady leży nie tylko brak zaspokojenia potrzeb emocjonalnych w relacji i związane z tym poczucie osamotnienia, ale też kruche poczucie własnej wartości, popychające do szukania dowartościowania w nowych relacjach. Ujawnienie zdrady pogłębia wewnętrzny dysonans: obok poczucia dystansu i krzywdy, które stały się przyczyną zdrady są wciąż żywe uczucia do osoby, z którą bliska więź nie została jednoznacznie przerwana. Oglądanie bólu zdradzonej osoby wywołuje szereg trudnych uczuć:

Wstyd i niechęć do siebie
Poczucie winy: “Wyrządziłem/ wyrządziłam krzywdę i teraz nie da się już cofnąć czasu”
Ulgę: „Wreszcie nie trzeba znosić napięcia, niepotrzebne jest kłamstwo”.
Rozchwianie tożsamości: „Jak mogłam/mogłem to zrobić?”
Chęć szybkiego pozostawienia za sobą “błędów” i potępienia swojego zachowania, by zatrzymać przy sobie drugą osobę bez analizowania własnych motywów do zdrady.

Terapia par po zdradzie – dlaczego warto z niej skorzystać?

Jeśli mimo doświadczenia zdrady partnerzy decydują, że chcą naprawić relację, czeka ich stopniowy proces odbudowy zaufania. Rolą terapeuty jest wsparcie partnerów w tworzeniu takiej przestrzeni porozumienia, w której możliwy jest kontakt emocjonalny. Obecność i aktywność terapeuty pomaga zatrzymać osuwanie się w cykl negatywnych sprzężeń między partnerami, w którym dominuje poczucie krzywdy i oskarżanie z jednej strony oraz dążenie do unikania kontaktu z bólem przez szybkie “wzięcie na siebie winy” z drugiej strony. W terapii staramy się badać, jakie funkcje pełniła zdrada w konkretnej relacji. Czy dla zdradzającej osoby była sposobem na szukanie kontaktu z tą częścią siebie, którą “trzeba” tłumić w związku? A może stanowiła ucieczkę od trudnych emocji - bezradności, smutku albo poczucia, że jest się nieważnym? Czy stała się odtworzeniem wzorca, znanego z rodziny pochodzenia, na przykład w poczuciu nieuświadomionej lojalności wobec rodzica, który zdradzał? Terapia pary po zdradzie stanowi pomoc, ponieważ tworzy przestrzeń, by stopniowo konfrontować się z bólem obojga partnerów:

pomaga zauważyć, rozpoznać i przerwać powtarzające się cykle niszczących kontakt sposobów komunikowania się w związku
jest wsparciem dla każdego z partnerów w skonfrontowaniu się z własnymi trudnymi emocjami oraz w otwarciu się na towarzyszenie w emocjonalnym bólu partnera
wspiera w budowaniu zrozumienia, w którym momencie i z jakich powodów partnerzy oddalili się od siebie
pomaga budować relację od nowa, opierając ją na bardziej świadomej obecności, empatii i bliskości
pomaga uczynić proces podejmowania decyzji o relacji - rozejść się, czy odbudować związek - bardziej świadomym

Decyzja pary o przyjściu na konsultację terapeutyczną po zdradzie jest pełnym napięcia krokiem. Oznacza konfrontację z najgłębszymi emocjami, często do tej pory nieuświadamianymi. Esther Perel pisze o tym kroku tak: “Chociaż redukowanie romansu do seksu i kłamstw jest kuszące, wolę traktować niewierność jak bramę prowadzącą do skomplikowanej krainy związków i ograniczeń, które sobie narzucamy, by te związki tworzyć. Miłość jest skomplikowana, a niewierność jeszcze bardziej. Ale otwiera okno, przez które - jak przez żadne inne - można zajrzeć w ludzkie serce”.

W gabinecie Afekty pracujemy z parami i osobami indywidualnymi, które doświadczyły skutków zdrady. Sesje odbywają się w gabinecie przy ul. Czerskiej, Mokotów, Warszawa.

Autorka; Katarzyna Sułkowska

Źródła:

Esther Perel (2024). Kocha, lubi, zdradza. Kraków: Znak.

Lorrie Brubacher, Urazy więzi: chodzenie po linie w kierunku bezpieczeństwa, https://pseft.pl/2022/02/13/urazy-wiezi-chodzenie-po-linie-w-kierunku-bezpieczenstwa/ [dostęp: 26.11.2025]